Humanistyka i sztuki piekne jako kapital innowacyjny-wprowadzenie, filozofia, eseje i rozprawy
s
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Humanistyka i sztuki piękne jako kapitał innowacyjny –
tezy na spotkanie
Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego oraz
Departamentu Strategii MNiSW
Coraz cz
ħĻ
ciej zarówno w krajach wysoko rozwini
ħ
tych, jak nadrabiaj
Ģ
cych zaległo
Ļ
ci,
padaj
Ģ
sugestie,
Ň
e – w coraz wi
ħ
kszym stopniu –
sił
Ģ
sprawcz
Ģ
rozwoju staje si
ħ
kultura,
przemysły kultury, sztuki pi
ħ
kne i humanistyka
. Debata o tych nowych czynnikach
rozwoju zbiega si
ħ
z nowym rozumieniem innowacji i kreatywno
Ļ
ci oraz rozszerzeniem
programu badawczego ekonomii.
Od dawna podkre
Ļ
lano,
Ň
e
kultura
jest gleb
Ģ
, z której wyrasta sukces społecze
ı
stw:
pomysłowo
Ļę
i przebojowo
Ļę
przedsi
ħ
biorców, kompetencje nauczycieli, ambicje studentów,
m
Ģ
dro
Ļę
prawodawców i polityków, ciekawo
Ļę
intelektualna, ch
ħę
eksperymentowania,
przedsi
ħ
biorczo
Ļę
i zdolno
Ļę
do współpracy. Kultura to sie
ę
znacze
ı
. J
ħ
zyk, sztuka, muzyka,
taniec, słowo pisane, film, nagrania, programy komputerowe to narz
ħ
dzia stosowane przez
człowieka do tworzenia, interpretacji, utrzymywania i przekształcania owych sieci znacze
ı
.
Kody kulturowe okre
Ļ
laj
Ģ
sposób, czy i w jaki sposób odczytuje si
ħ
i interpretuje jedne
sytuacje, innych za
Ļ
nie dostrzega
1
. Ju
Ň
Wilhelm Röpke podkre
Ļ
lał (1955),
Ň
e „rynek,
konkurencja, gra poda
Ň
y i popytu nie tworz
Ģ
rezerw, ale je zu
Ň
ywaj
Ģ
. Musz
Ģ
je pozyskiwa
ę
z
obszarów pozarynkowych.”
2
Kultura, wiedza i gospodarka zawsze tworzyły system naczy
ı
poł
Ģ
czonych. Ju
Ň
przed laty
Francesco Cippola podkre
Ļ
lał znaczenie czynnika ludzkiego dla osi
Ģ
gni
ħ
cia cywilizacyjnego
sukcesu: gdy włoscy kupcy dominowali w handlu europejskim, Dante pisał
Bosk
Ģ
Komedi
ħ
,
Giotto rewolucjonizował malarstwo, a
Ļ
w. Franciszek inicjował nowy ruch religijny. W wieku
siedemnastym, kiedy przodownictwo gospodarcze przej
ħ
ły Niderlandy, miały one
jednocze
Ļ
nie wielkich kupców i przedsi
ħ
biorców, prawników, uczonych oraz malarzy. By
zrozumie
ę
wzloty pewnych społecze
ı
stw nale
Ň
y zrozumie
ę
atmosfer
ħ
zbiorowego
entuzjazmu i współpracy, pisał Cippola
3
.
Niemniej, podobnie jak teza o „gospodarce opartej o wiedzy” zdaje si
ħ
mówi
ę
co
Ļ
istotnie
nowego, mimo
Ň
e nie ma gospodarki, która nie korzystałaby z wiedzy, tak i teza o
wzrastaj
Ģ
cej roli kultury dla gospodarki i rozwoju społecznego zdaje si
ħ
wskazywa
ę
na co
Ļ
wa
Ň
nego – cho
ę
próby jej u
Ļ
ci
Ļ
lenia i pomiaru nie s
Ģ
jak dot
Ģ
d przekonywuj
Ģ
ce, a jedn
Ģ
z
najwa
Ň
niejszych przeszkód jest wieloznaczno
Ļę
poj
ħ
cia kultura.
W społecze
ı
stwach, w których wykształcenie staje si
ħ
powszechne, sektor usług i informacji
dominuje nad przemysłem wytwórczym i wydobywczym, zmieniaj
Ģ
ce si
ħ
wzorce konsumpcji
i wzrost dochodu
per capita
prowadz
Ģ
do wzrostu popytu na dobra i usługi kultury, a warto
Ļ
ci
post-materialistyczne, jak samo-rozwój i samorealizacja staj
Ģ
si
ħ
bardziej popularne – nie
tylko ro
Ļ
nie znaczenie tzw. przemysłów kultury, ale te
Ň
czynnika kulturalnego (w sensie
1
Societies in Transition. The future of work and leisure
, OECD 1994; Jeremy Rifkin,
Age of access
, 2000;
David Thorby,
Economics and Culture
, 2001;
Kultura i przemysły kultury szans
Ģ
dla Polski
, Instytut Bada
ı
nad
Gospodark
Ģ
Rynkow
Ģ
, 2002; Tyler Cowen,
Creative destruction. How Globalization Is Changing the World`s
Cultures
, 2002.
2
Grundtexte zur Sozialen Marktwirschaft
, red. W. Stützel, Stuttgart 1981, s. 439-450. Cyt. za: Aniela Dylus,
W
poszukiwaniu „rezerw duchowych” europejskiej gospodarki
, w:
Czy warto
Ļ
ci społeczne s
Ģ
barier
Ģ
reform UE
?
Jan Szomburg et al., Instytut Bada
ı
nad Gospodarka Rynkow
Ģ
, Gda
ı
sk, 2004.
3
Carlo M. Cippola,
Before the Industrial Revolution. European society and Economy, 1000-1700,
London 1993,
s. 99.
wkładu idei humanistyki i sztuk pi
ħ
knych, znajomo
Ļ
ci tradycji, kreatywno
Ļ
ci, poczucia
estetyki, postaw i umiej
ħ
tno
Ļ
ci artystycznych itd.) we wszystkich produktach i usługach.
Kultura wzmacnia poczucia to
Ň
samo
Ļ
ci, spójno
Ļ
ci i
Ň
ywotno
Ļ
ci miast, regionów i krajów,
kształtuje kapitał intelektualny i społeczny wspólnot. Wi
ħ
zi lokalne i s
Ģ
siedzkie prze
Ň
ywaj
Ģ
renesans, nie tylko w tradycyjnych społeczno
Ļ
ciach, ale tak
Ň
e w tzw. "nowych polis".
Globalizacja wzmacnia regionalizm: rozlu
Ņ
niaj
Ģ
c wi
ħ
zy narodowe i polityczne, rozbudza
drzemi
Ģ
ce dot
Ģ
d w u
Ļ
pieniu uczucia i aspiracje regionalne. Mi
ħ
dzynarodowe korporacje
unifikuj
Ģ
c
Ļ
wiat uwypuklaj
Ģ
znaczenie tego wszystkiego, co decyduje o oryginalno
Ļ
ci i
ró
Ň
norodno
Ļ
ci miasta, regionu, kraju. Dzi
ħ
ki globalizacji oraz przesuni
ħ
ciem zainteresowa
ı
ku warto
Ļ
ciom niematerialnym, lokalne, regionalne i narodowe warto
Ļ
ci, praktyki i
przedmioty, takie jak receptury lekarskie, przepisy kulturalne, wyroby garncarskie, pie
Ļ
ni,
ta
ı
ce i obrz
ħ
dy, podania oraz stare domostwa nie tylko staj
Ģ
si
ħ
osi
Ģ
krystalizacji poczucia
wspólnot s
Ģ
siedzkich, ale tak
Ň
e (nieraz) towarem komercyjnym, atrakcj
Ģ
turystyczn
Ģ
lub
przedmiotem
Ļ
wiatowej kariery, jak argenty
ı
skie tango, jamajskie reggae lub włoska pizza.
Dostrze
Ň
enie czynnika kultury post
ħ
puje równolegle z przemianami
poj
ħę
kreatywno
Ļ
ci i
innowacji
.
Kreatywno
Ļę
maluje si
ħ
romantycznie jako dziedzin
ħ
sztuki artystycznej, innowacyjno
Ļę
–
jako dziedzin
ħ
in
Ň
ynierii. Podej
Ļ
cie to jest bł
ħ
dne; kreatywno
Ļę
odgrywa główn
Ģ
rol
ħ
w
innowacjach. Tak
Ň
e podział na zawody „kreatywne” i „nie-kreatywne” nie jest wła
Ļ
ciwy,
gdy
Ň
kreatywno
Ļę
nie jest atrybutem zawodów, tylko podej
Ļ
cia do nich. Kreatywno
Ļę
nie jest
procesem elitarnym lub domen
Ģ
pewnych grup. To aktywno
Ļę
wymagaj
Ģ
ca wyobra
Ņ
ni i tzw.
my
Ļ
lenia bocznego, cz
ħ
sto id
Ģ
ca w poprzek podziałom dyscyplinowym. To tak
Ň
e jeden z
najcenniejszych aktywów kraju, zwłaszcza rozwini
ħ
tych gospodarczo. Takiej kreatywno
Ļ
ci
coraz cz
ħĻ
ciej oczekuje si
ħ
w miejscach, które do niedawno uznawano za synonim rutyny, jak
administracja publiczna.
Niezrozumienie znaczenia kreatywno
Ļ
ci (zarówno w kształceniu ogólnym, jak i
specjalistycznym) to dziedzictwo rewolucji przemysłowej, kład
Ģ
cej nacisk na zrutynizowane i
zestandaryzowane umiej
ħ
tno
Ļ
ci (zasady pracy Taylora). Niestandardowe rozwi
Ģ
zania,
niekonwencjonalne podej
Ļ
cia, inspiracja artystyczna, my
Ļ
lenie nieliniowe i pytania, które nie
pasuj
Ģ
do programu, rozbijały ustalony tok zaj
ħę
lekcyjnych. Dziedzictwo to jest bardzo silne.
Nadal jeste
Ļ
my uwi
ħ
zieni w modelu edukacji, który traktuje kreatywno
Ļę
jako działalno
Ļę
peryferyjn
Ģ
, która w najlepszym razie ma zastosowanie jedynie w sztuce i zabawie, a w
najgorszym – jest atrybutem uprzywilejowanych dyletantów.
Jednak w coraz wi
ħ
kszej ilo
Ļ
ci pa
ı
stw szkoły – od podstawowych po wy
Ň
sze – wprowadzaj
Ģ
kreatywno
Ļę
do swych programów. Zaj
ħ
cia z kreatywno
Ļ
ci bazuj
Ģ
na naturalnej
wynalazczo
Ļ
ci małych dzieci, tłumionej w wieku pó
Ņ
niejszym. Obok osobnych zaj
ħę
sztuki
kreatywno
Ļ
ci wprowadza si
ħ
kreatywno
Ļę
jako zasad
ħ
zaj
ħę
szkolnych. Uznaje si
ħ
,
Ň
e im
wcze
Ļ
niej wspiera si
ħ
kreatywno
Ļę
dzieci, tym lepsze uzyskuje si
ħ
efekty (w sensie ch
ħ
ci i
umiej
ħ
tno
Ļ
ci uczenia si
ħ
i osi
Ģ
gni
ħę
zawodowych) w wieku pó
Ņ
niejszym. W Wielkiej
Brytanii przełom we wprowadzeniu kreatywno
Ļ
ci do nauczania szkolnego jest zasług
Ģ
Kena
Robinsona i jego raportu
All Our Futures: Creativity, Culture and Education
(1999) oraz
id
Ģ
cej w
Ļ
lad za nim Inicjatywy
Creative Partnership
4
. Krajem, który w Europie najbardziej
docenił kreatywno
Ļę
, jest Finlandia, a regionem – Reggio Emilia we Włoszech
5
.
interactiondesign/seminars/04_2/rsrc/towards100.pdf. Opracowane na podstawie: Anthony Sargent, Katharine Zeserson,
Beginning At the beginning. The creativity gap
NESTA 2007.
Podobnie, metamorfozie ulega poj
ħ
cie
innowacji
. Dot
Ģ
d przez innowacje rozumiano jako
wynalezienie i wprowadzenie do produkcji nowych technologii. Pó
Ņ
niej, rozumiano je
szerzej, tak
Ň
e obj
ħ
ły tak
Ň
e sfer
ħ
usług (rynkowych jak i publicznych), oraz zamierzone
zmiany społeczne, organizacyjne i mened
Ň
erskie, takie jak np. wprowadzanie nowych modeli
biznesu lub te
Ň
np. wprowadzanie zasad rynkowych do handlu emisj
Ģ
zanieczyszcze
ı
. Dzi
Ļ
coraz cz
ħĻ
ciej innowacje rozumie si
ħ
jeszcze szerzej. Uwa
Ň
a si
ħ
,
Ň
e cho
ę
badania naukowe i
technologie pozostan
Ģ
ich wa
Ň
nym
Ņ
ródłem, rzeczywiste
Ņ
ródła innowacji s
Ģ
tak szerokie, jak
szeroka jest kultura. Docenienie innowacyjnej roli kreatywno
Ļ
ci, wzornictwa, działalno
Ļ
ci
artystycznej, nauk humanistycznych oraz upowszechniania nauk jest spraw
Ģ
ostatnich lat,
m.in. opracowa
ı
NESTY oraz ksi
ĢŇ
ek
Jeremy Rifkina
i Richarda Floridy.
Zbitka poj
ħę
innowacji i kreatywno
Ļ
ci
, wykorzystana po raz pierwszy w tytule ksi
ĢŇ
ki
Johna W. Haefele (1962), a od tego czasu w tysi
Ģ
cu innych wydawnictw oraz w nazwach
dziesi
Ģ
tek tysi
ħ
cy warsztatów i seminariów, stała si
ħ
niemal hasłem epoki. Ka
Ň
de z poj
ħę
w
kontek
Ļ
cie drugiego zmieniło swój sens. Twórczo
Ļę
przestała by
ę
widziana jako (przede
wszystkim) szczególna kompetencja jednostki, a na innowacj
ħ
spojrzano nie tylko (jak dot
Ģ
d)
od strony jej efektów (nowych produktów, procesów, usług lub zmian organizacyjno-
mened
Ň
erskich), ale (tak
Ň
e) od strony szczególnych kompetencji jej twórców. Z kolei oba
poł
Ģ
czone ze sob
Ģ
poj
ħ
cia weszły w dalsze zwi
Ģ
zki poj
ħ
ciowe, z których szczególnie płodne
okazały si
ħ
zwi
Ģ
zki z edukacj
Ģ
. Triada „twórczo
Ļę
– innowacje – edukacja” wzmocniła te
pogl
Ģ
dy i podej
Ļ
cia w pedagogice, które
uczenie
traktuj
Ģ
nie jako „przekazywanie”, co
„współ-tworzenie” wiedzy i które sens edukacji widz
Ģ
przede wszystkim w rozwijaniu
umiej
ħ
tno
Ļ
ci uczenia si
ħ
i twórczego rozwi
Ģ
zywania problemów. Takie intencje kierowały
Komisj
Ģ
Europejsk
Ģ
, gdy ogłosiła ona bie
ŇĢ
cy rok Rokiem Twórczo
Ļ
ci i Innowacji
6
.
Odkrycie kultury w kontek
Ļ
cie innowacji i kreatywno
Ļ
ci rzuciło jednocze
Ļ
nie snop
Ļ
wiatła na
rol
ħ
miast, tzw. klasy twórczej, sektora kultury, przemysłów kultury, humanistyki oraz sztuk
pi
ħ
knych.
Postawiono wiele wst
ħ
pnych ogólnych tez, weryfikowanych poprzez szczegółowe badania
naukowe
7
:
Miasta
•
Miasta
s
Ģ
siedzib
Ģ
szkół wy
Ň
szych, zarówno magnesu, jak i wytwórcy wysoko
wykwalifikowanych kadr.
•
W miastach rozwijaj
Ģ
si
ħ
sieci, dzielnice i klastry przemysłów kultury.
•
Miasta zapewniaj
Ģ
warunki dla innowacji i kreatywno
Ļ
ci: s
Ģ
(coraz cz
ħĻ
ciej i coraz
bardziej) ró
Ň
norodne i wielokulturowe, pobudzaj
Ģ
dynamizm kultury, sprzyjaj
Ģ
tolerancji, otwarto
Ļ
ci, zakorzenieniu.
•
Nocne
Ň
ycie (bary, kawiarnie, restauracje, kluby, teatry, koncerty) i g
ħ
sto
Ļę
interakcji
w miastach s
Ģ
tyglem przemian kultury.
6
Celem inicjatywy jest „wspieranie działa
ı
pa
ı
stw członkowskich zmierzaj
Ģ
cych do propagowania rozwoju
kreatywno
Ļ
ci, w drodze uczenia si
ħ
przez całe
Ň
ycie, jako siły nap
ħ
dowej innowacji i jako głównego czynnika
rozwoju kompetencji osobistych, zawodowych, społecznych i zwi
Ģ
zanych z przedsi
ħ
biorczo
Ļ
ci
Ģ
(…)”,
eur-
lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2008:348:0115:01:PL:HTML
7
Opracowane na podstawie publikacji NESTY:
Art of innovation. How fine arts graduates contribute to
innovation
2008,
Arts and humanities research and innovation
2008,
Creating Entrepreneurship higher
education and the creative industries
2007,
Creating Innovation. Do the creative industries support innovation
in the wider economy
2008,
Fine artists and innovation
2008,
Hidden Innovation in the creative industries
2008.
•
Miasta
Ļ
ci
Ģ
gaj
Ģ
ludzi talentu.
•
Mieszkaj
Ģ
ca głównie w miastach tzw. klasa twórcza zaznacza si
ħ
coraz bardziej jako
czynnik w społecze
ı
stwie i gospodarce; wg Richarda Floridy odgrywa ona rol
ħ
demiurga historii, którego dawniej upatrywano w bur
Ň
uazji i proletariacie
8
, cho
ę
inni
autorzy podkre
Ļ
laj
Ģ
,
Ň
e z chwil
Ģ
gdy kreatywno
Ļę
staje si
ħ
po
ŇĢ
dan
Ģ
cech
Ģ
ka
Ň
dego
zawodu, kontury klasy twórczej zacieraj
Ģ
si
ħ
.
Sektor kultury (sztuka, nauka, edukacja)
, wytwarzaj
Ģ
cy narz
ħ
dzia komunikacji społecznej
(j
ħ
zyki, auto-identyfikacj
ħ
, media, wiedz
ħ
, kwalifikacje, style
Ň
ycia, projekty, narz
ħ
dzia
interpretacji i oceny współczesnego
Ļ
wiata, rozumienie ró
Ň
nych kultur itd.), staje si
ħ
głównym sektorem gospodarki.
Przemysły kultury
(film, radio, telewizja, nagrania, turystyka, centra handlowe, o
Ļ
rodki
rozrywkowe, wesołe miasteczka i parki tematyczne, moda, kuchnia, sport i gry, hazard,
rekreacja, symulowane
Ļ
wiaty i przestrze
ı
wirtualna...)
•
s
Ģ
wa
Ň
nym `dostawc
Ģ
tre
Ļ
ci` w rozwoju ICT,
•
ich produkty i usługi staj
Ģ
si
ħ
coraz bardziej obecne w
Ň
yciu codziennym (reklama,
design, architektura…),
•
maj
Ģ
silny wpływ na poziom inwestycji, zatrudnienia i eksportu (ju
Ň
we wczesnych
latach 1980-tych Abba była głównym
Ņ
ródłem wpływów z eksportu tak rozwini
ħ
tego
przemysłowo kraju, jak Szwecja),
•
zapewniaj
Ģ
(do pewnego stopnia) absorpcj
ħ
siły roboczej ze schyłkowych bran
Ň
gospodarki,
•
zabezpieczaj
Ģ
pozycj
ħ
firm i regionów na lokalnych i globalnych rynkach,
•
odgrywaj
Ģ
niebagateln
Ģ
rol
ħ
w regeneracji miast,
•
pobudzaj
Ģ
wzrost regionu (Krzywa Wie
Ň
a w Pizie, Alhambra w Granadzie, Sagrada
Familia w Barcelonie, krakowska starówka),
•
dostarczaj
Ģ
„marki” i s
Ģ
Ņ
ródłem auto-identfikacji miast i ich dzielnic (ikoniczne
budowle, mała architektura, tworz
Ģ
ca „niepowtarzalny klimat”, muzea i galerie…),
•
s
Ģ
Ņ
ródłem edukacji (e-schools, turystyka historyczna, filmy popularno-naukowe,
parki tematyczne, komputerowe gry edukacyjne i szkoleniowe, jak SimCity)
•
pobudzaj
Ģ
twórcz
Ģ
my
Ļ
l i ekspresj
ħ
, tak wa
Ň
ne w procesie innowacji i zmiany
technologicznej,
•
w krajach rozwini
ħ
tych rozwijaj
Ģ
si
ħ
najszybciej w całej gospodarce.
Sztuki pi
ħ
kne
•
s
Ģ
jednym z głównych dostawców tre
Ļ
ci dla przemysłów kultury (idea i obrazy, które
materializuj
Ģ
si
ħ
w postaci kopii dzieła, logo, „marki”, reklamy, projektu produktu…;
8
Brian Knudsen, Richard Florida and Kevin Stolarick,
Beyond Spillovers. The Effects Of Creative-Density On
Innovation
muzyka filmowa; gry komputerowe, do których szerokim strumieniem wdzieraj
Ģ
si
ħ
narracja teatralna i muzyka; teledyski, czerpi
Ģ
ce pełn
Ģ
gar
Ļ
ci
Ģ
z malarstwa i sztuki
filmowej),
•
dzi
ħ
ki sztukom pi
ħ
knym produkty i usługi uzyskuj
Ģ
„to co
Ļ
”, „styl”, „elegancj
ħ
”, co
Ļ
nienamacalnego, dzi
ħ
ki czemu zyskuj
Ģ
warto
Ļę
niewspółmiernie wielk
Ģ
w porównaniu
do tych produktów i usług, które nie posiadaj
Ģ
c podobnych atrybutów, cechuj
Ģ
si
ħ
porównywalnymi parametrami technicznymi; popyt na produkty i usługi „z klas
Ģ
”
jako symbol statusu i
Ņ
ródło samo-identyfikacji ro
Ļ
nie,
•
kompetencje artystów, takie jak my
Ļ
lenie lateralne i krytyczne, zdolno
Ļę
komunikacji,
poczucie estetyki, s
Ģ
coraz bardziej potrzebne w ka
Ň
dej bran
Ň
y gospodarki,
•
postawy artystów – wyobra
Ņ
nia, ch
ħę
ponoszenia ryzyka, przedsi
ħ
biorczo
Ļę
,
elastyczno
Ļę
, umiej
ħ
tno
Ļę
zrywania z konwencjami, nieko
ı
cz
Ģ
ce si
ħ
eksperymentowanie, poznawcza ciekawo
Ļę
, eksploracyjno
Ļę
i inwentywno
Ļę
, nacisk
na oryginalno
Ļę
, nonkonformizm, podkre
Ļ
lanie odmienno
Ļ
ci – staj
Ģ
si
ħ
coraz bardziej
poszukiwane poza obszarem produkcji sztuki,
•
postawy i kompetencje artystów s
Ģ
szczególnie potrzebne w tych fazach innowacji
nie-artystycznej, w których dominuj
Ģ
c
Ģ
rol
ħ
odgrywa nie tyle podej
Ļ
cie racjonalne,
wiedza naukowa i
know how
, tylko intuicja,
Ļ
wie
Ň
o
Ļę
spojrzenia, umiej
ħ
tno
Ļę
interpretacji, zdolno
Ļę
do odkrycia w zjawisku nieoczekiwanych cech, umiej
ħ
tno
Ļę
dokonywania niecodziennych ale płodnych skojarze
ı
, si
ħ
gania po nieoklepane
metafory,
•
w sytuacji, gdy w innowacjach wzrasta znaczenie u
Ň
ytkowników, arty
Ļ
ci s
Ģ
wzorcem
innowacji uzgadnianej i negocjowanej z u
Ň
ytkownikiem,
•
cech
Ģ
artystów jest ci
Ģ
gła praca w warunkach niepewno
Ļ
ci, która jest warunkiem
ka
Ň
dego twórczego działania; umiej
ħ
tno
Ļę
radzenia sobie z niepewno
Ļ
ci
Ģ
i
„zarz
Ģ
dzania niepewno
Ļ
ci
Ģ
” jest coraz bardziej potrzebna w gospodarce i
społecze
ı
stwie,
•
cechy szkolenia artystów – pobudzanie samokrytycyzmu, auto-refleksyjno
Ļ
ci i samo
odkrywania, poddawanie prac zespołowym ocenom, wspólne dyskusje nad
powstaj
Ģ
cymi dziełami, nacisk na szukanie alternatyw, odmiennych perspektyw oraz
ró
Ň
nych rozwi
Ģ
za
ı
– s
Ģ
prototypem nowych form uczenia w szkołach oraz nowych
form pracy zespołowej,
•
pobudzanie ciekawo
Ļ
ci, dziwienia si
ħ
oraz umiej
ħ
tno
Ļ
ci nieustaj
Ģ
cego zadawania
pyta
ı
otaczaj
Ģ
cemu
Ļ
wiatu w szkołach artystycznych to wzór dla zasad uczenia si
ħ
przez całe
Ň
ycie („uczenie si
ħ
przez zadawanie pyta
ı
”),
•
formy „nieustrukturyzowanego uczenia si
ħ
” w studiach artystycznych mogły by by
ę
przeniesione (jako jedna z form nauczania) do szkół,
•
sposób i organizacja pracy artystów jest prekursorem form organizacji produkcji i
usług (samo-zatrudnienie, kontrakty, praca w zespołach zadaniowych, sieci
artystycznych innowatorów, unikanie zatrudnienia w zhierarchizowanych
organizacjach).
[ Pobierz całość w formacie PDF ]